بررسی تطبیقی درون مایه و ساختار شعر فرخی یزدی و ابراهیم طوقان

محمّد فرخی یزدی و ابراهیم طوقان، شاعران ستم ستیز و دلسوخته ای هستند که در زمانه ای پرآشوب می زیستند. اوضاع آشفته ی ایران و فلسطین آنان را به سوی ادبیات پایداری سوق داد و از آنها شاعرانی مبارز ساخت که هنر خود را وسیله ای برای پاسداری از سرزمین شان قرار دادند. بررسی تطبیقی دیوان آنها نشان می دهد که شرایط سیاسی و اجتماعی سبب گردید که در سروده های آنها همانندی هایی دیده شود. قلب هر دو شاعر لبریز از عشق به وطن بود. آنها بر بیگانگان و رهبران نالایق سرزمین خود شوریدند و با دمیدن روح مقاومت در قالب کلمات مردم را به همبستگی و پایداری فراخواندند. در شعر فرخی، افزون بر مسائل سیاسی، موضوعات اجتماعی نیز حضوری چشمگیر دارد. دگرگونی های گسترده در درون مایه ی شعر آنها سبب گردید که ساختار شعرشان نیز، تا اندازه ای دگرگون گردد و با محتوا همرنگ شود. شعر آنها شعری مردمی بود و هدفش بیداری و روشنگری مردم؛ از این رو زبان شعرشان، زبانی ساده است. آرایه های ادبی و موسیقی شعر این دو شاعر با اندیشه ی مبارزه خواهی آنها هماهنگ است. فرخی از قالب غزل برای بیان افکار سیاسی و اجتماعی استفاده کرد و «غزل سیاسی» را آفرید. طوقان نیز با ایجاد تغییراتی اندک در قالب های شعری و گنجاندن مفاهیم سیاسی در قالب موشّح، ابتکاراتی در شعر عربی ایجاد نمود. نوآوری در بیشتر عناصر شعرشان به چشم می خورد. قرآن حضوری پر رنگ در دیوان طوقان دارد. او تلاش کرد که روح خفته و قلب افسرده ی هموطنانش را با آیه های قرآن، زندگی بخشد و آنها را برای مبارزه برانگیزاند. فرخی برای این هدف، بیشتر از نمادها و اسطوره های ایران زمین بهره برده است. از دیگر شگردهای دو شاعر برای بهبود زشتی های جامعه و رهایی مردم از اسارت بی خبری و فریفتگی، طنز است.